Ngày 10 tháng 12 năm 2016, Thầy Hiệu trưởng Nguyễn Văn Thuận đã lên đường sang thăm đất nước mặt trời mọc, tìm hiểu về con người, văn hóa và đặc biệt là nền giáo dục ở quốc gia này.

Về mặt giáo dục, Nhật Bản là một trong số các quốc gia phát triển trên thế giới với tỷ lệ người mù chữ thực tế bằng không và 72,5% số học sinh theo học lên đến bậc đại học, cao đẳng và trung cấp, một con số ngang hàng với Mỹ và vượt trội một số nước châu Âu. Điều này đã tạo cơ sở cho sự phát triển kinh tế và công nghiệp của đất nước Nhật Bản trong thời kỳ hiện đại.


Thầy Hiệu trưởng gặp các em cựu Học sinh các Trường THPT Chuyên của Việt Nam hiện nay đang học Đại học hoặc Thạc sĩ tại Đại học Waseda, Japan ngày 12 tháng 12 năm 2016

Hệ thống giáo dục Nhật Bản hiện hành đã được thiết lập ngay sau Chiến tranh thế giới thứ hai vào giữa những năm 1947 và 1950, lấy hệ thống của Mỹ làm kiểu mẫu. Đã có những động thái nhằm hiện đại hoá chương trình giảng dạy. Tỷ lệ thanh niên cả nam lẫn nữ tiếp tục học lên trung học phổ thông và bậc đại học sau khi đã kết thúc chương trình giáo dục bắt buộc đã gia tăng. Trình độ chung của giáo dục đã được cải thiện.


Thầy Hiệu trưởng thăm Thư viện Đại học Meiji ngày 12 tháng 12 năm 2016 (ảnh trái); Các nhà Khoa học đạt Giải Nobel của Trường Đại học Công nghệ Tokyo  (ảnh phải)


TS. Nguyễn Văn Thuận - Hiệu trưởng Trường THPT Chuyên, đứng bên cạnh Hiệu trưởng và các GS của Trường Đại học Công nghệ Tokyo, Trường có 2 giải Nobel trong 15 năm qua

Trong hệ thống giáo dục ở Nhật Bản, vai trò của gia đình, đặc biệt là người mẹ rất quan trọng đối với trẻ em. Thông thường, phụ nữ Nhật Bản có xu hướng trở thành các bà nội trợ chuyên nghiệp sau khi lập gia đình, trong đó dạy dỗ và chăm sóc con cái là một trong những nhiệm vụ chính. Trên cơ sở đó, kiểu giáo dục này đòi hỏi người mẹ phải có trình độ học vấn cao để có thể giúp con họ vượt qua được chương trình giáo dục khắc nghiệt ở đây. Vì vậy, với những người phụ nữ có trình độ học vấn cao, khi lấy chồng họ vẫn hoàn toàn có cơ hội để sử dụng tốt các kiến thức đã học để dạy dỗ con cái thay vì thuê gia sư. 


Ngài Tổng Thư ký Thị trưởng Tp. Kyoto tiếp Đoàn công tác, trong đó có Thầy Thuận tham gia (ngày 14 tháng 12 năm 2016)

Có 10 điều ở nền giáo dục Nhật Bản khiến thế giới ghen tị:

1. Tiên học lễ, hậu học văn

Ở Nhật Bản, học sinh không phải trải qua kỳ thi nào cho đến khi lên lớp 4 (10 tuổi). Các em chỉ làm những bài kiểm tra nhỏ. Quốc gia này tin rằng mục tiêu của 3 năm đầu tiên không phải đánh giá trình độ kiến thức của các em mà là hình thành những quy chuẩn về hành vi và phát triển tính cách. Học sinh được dạy cách tôn trọng người khác, đối xử nhẹ nhàng với động vật và thiên nhiên. Rộng lượng, từ bi và đồng cảm là những phẩm chất được định hướng cho trẻ em Nhật Bản. Bên cạnh đó, các em cũng cần học tính can đảm, tự chủ và công bằng.


Một cháu học sinh Tiểu học Nhật bản tan học buổi chiều, tự lên tàu đúng tuyến để về nhà (ảnh Thầy Thuận chụp ngày 13 tháng 12 năm 2016)

2. Khai giảng vào đầu tháng 4

Trong khi các trường học trên thế giới bắt đầu năm học mới vào tháng 9 hoặc 10, Nhật Bản chọn tháng 4. Ngày đầu tiên ở trường học trùng với hiện tượng thiên nhiên đẹp nhất trong năm – mùa hoa Anh đào nở rộ. Một năm có 3 học kỳ. Học sinh Nhật Bản nghỉ hè trong 6 tuần lễ, đồng thời có hai tuần nghỉ Đông.

3. Trường học không cần lao công

Học sinh tự dọn lớp học, nhà ăn, thậm chí nhà vệ sinh. Các em chia thành từng tốp nhỏ và phân công lịch trực nhật trong cả năm. Hệ thống giáo dục ở Nhật Bản tin rằng yêu cầu học sinh vệ sinh trường học giúp các em học được cách làm việc nhóm và giúp đỡ người khác. Dành thời gian quét dọn cũng khiến mỗi người biết tôn trọng lao động của người khác.

4. Tiêu chuẩn hóa bữa trưa

Hệ thống giáo dục Nhật Bản luôn muốn đảm bảo dinh dưỡng lành mạnh và cân bằng cho học sinh. Tại các trường tiểu học và trung học cơ sở, bữa trưa được nấu theo thực đơn tiêu chuẩn được chuẩn bị bởi không chỉ những đầu bếp chất lượng mà còn các chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Bạn học cùng ăn với nhau trong lớp, có sự tham gia của giáo viên. Điều này cũng đồng thời giúp phát triển mối quan hệ tích cực giữa giáo viên và học sinh.

5. Các buổi học ngoại khóa rất quan trọng

Để vào được trường cấp 2 tốt, học sinh Nhật Bản tham dự các lớp ngoại khóa sau giờ học. Ngoài 8 tiếng học chính khóa mỗi ngày, các em vẫn học vào cuối tuần và trong các kỳ nghỉ. Không có gì đáng ngạc nhiên khi học sinh ở xứ sở mặt trời mọc gần như không bị đúp trong suốt thời gian đi học.


Mùa này Nhật Bản không còn hoa Anh đào nhưng các loài hoa khác cũng rất đẹp!


So với hoa Nhật Bản, hoa Việt Nam - dù hoa khô, chẳng hạn của Đà Lạt vẫn đẹp, bền và nhã nhặn!

6. Thơ ca và thư pháp cũng được coi trọng

Thư pháp Nhật Bản được gọi là Shodo, là nghệ thuật viết chữ tượng hình bằng bút lông trên giấy gạo. Người Nhật xem thư pháp là loại hình nghệ thuật truyền thống phổ biến. Trong khi đó, Haiku là hình thức thơ ca đặc trưng của đất nước này với cách biểu đạt đơn giản nhưng chứa nhiều tầng nghĩa. Bên cạnh học các môn chính, học sinh Nhật Bản cũng được dạy cách tôn trọng và gìn giữ văn hóa truyền thống hàng trăm năm tuổi.

7. Hầu hết học sinh mặc đồng phục đến trường

Học sinh cấp 2 được yêu cầu mặc đồng phục, đối với nam sinh là trang phục kiểu quân đội, đối với nữ sinh là trang phục phong cách thủy thủ. Đây là cách xóa bỏ rào cản xã hội và đưa học sinh vào khuôn khổ của môi trường học tập. Ý thức cộng đồng cũng được nâng cao khi học sinh khoác lên mình bộ đồng phục mỗi ngày

8. 99,99% là tỷ lệ đi học ở Nhật Bản

Nói cách khác, học sinh Nhật Bản không bỏ tiết, cũng không đến lớp muộn. Thậm chí 91% học sinh Nhật Bản không bao giờ bỏ ngoài tai những lời giảng của giáo viên. Có quốc gia nào khác sở hữu con số đáng tự hào như vậy? 


Đoàn công tác trao đổi với Trường Đại học Kyoto về du học sinh Việt Nam

9. Một kỳ thi duy nhất để quyết định tương lai

Cuối cấp 3, học sinh Nhật Bản phải tham dự một kỳ thi rất quan trọng nhằm quyết định tương lai của mình. Học sinh có thể chọn một trường đại học muốn thi vào và trường này có một mức điểm yêu cầu cố định. Chỉ 76% học sinh trung học vào được đại học. Do vậy, đây được xem là “bài thi địa ngục” của đời học sinh. 

10. Đại học là kỳ nghỉ tuyệt vời nhất trong cuộc đời

Sau khi vượt qua “bài thi địa ngục”, học sinh Nhật Bản thường nghỉ xả hơi. Xứ Phù Tang là nơi mà những năm tháng đại học được xem là kỳ nghỉ thú vị trước lúc đi làm, là quãng thời gian đẹp nhất của tuổi thanh xuân.